انتخاب تبریز به عنوان مرکز مطالعات میراث فرهنگی جاده ابریشم

[ad_1]

تبریز ما: کارشناس ارشد آژانس همکاری های بین المللی جایکا، گفت: تبریز را باید آنچنان که شایسته آن است برای ارائه چشم اندازی زیباتر معرفی کنیم.

به گزارش تبریز ما به نقل از همنوا، جاده ابریشم مسیری فنا ناپذیری بود که بیش از ۹ هزار کیلومتر طول داشت و تقریبا هزاران سال سراسر دنیا و مردمانش را به هم پیوند می‌داد. تأسیس جاده تاریخی و بازرگانی ابریشم، بی گمان یکی از برجسته‌ترین تحولات اقتصادی و ارتباطی در جهان قدیم بوده است.‌

 این جاده مسیری طولانی را از شمال غربی چین تا کناره‌های دریاهای مدیترانه و سیاه طی می‌نمود و دارای بالاترین ویژگی ارتباطی در دنیای قدیم، یعنی تبادل فرهنگ‌ها بین شرق و غرب یا به بیان بهتر بین تمدن‌های پیشرفته آن دوره بود.

جاده ابریشم به عنوان یک پدیده تاریخی – فرهنگی پیچیده، تقریبا کلیه عوامل در جهت حفظ جامعه بشر را شامل بوده و در طول هزاران سال، نه تنها صفحه درخشانی در تاریخ جهان گشوده، بلکه بدنبال رشد جامعه بشری تأثیر عمیق و نقش فعالانه‌ای داشته است، در این راستا به دلیل موقعیت جغرافیایی بی‌نظیر تبریز، باید ‌این شهر را یکی از شهرهای مهم در مسیر جاده ابریشم در دوران باستان دانست.

حال بار دیگر نام تبریز در این سیر تاریخی جانی تازه خواهد گرفت و چون گذشته در راستای اعتلای فرهنگ و تاریخ بی بدیل آذربایجان و روزهای پر فراز و نشیب، به نقش آفرینی خواهد پرداخت.

گفتنی است، آبان ماه سال جاری نشستی ما بین نمایندگان آژانس همکاری های بین المللی ژاپن”جایکا” و مدیرکل میراث فرهنگی آذربایجان شرقی در راستای ارتقای همکاری های متقابل بین این آژانس بین المللی و اداره کل میراث فرهنگی استان در حوزه انجام مطالعات  با هدف توسعه گردشگری تبریز و استان برگزار و ظرفیت های موجود در حوزه گردشگری و میراث فرهنگی مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

اینک پس از گذشت دو هفته، تیم کارشناسی آژانس همکاری های بین المللی  ژاپن “جایکا”،  که در راستای انتخاب مرکز مطالعات گردشگری و میراث فرهنگی در محور جاده ابریشم ارزیابی های خود را  براساس  کوریدورهایی مانند تمدن باستانی و جاده ابریشم، انجام داده اند، اینک کهن شهر تبریز را از میان شهرهایی چون شیراز، اصفهان، یزد و اهواز، به عنوان مرکز مطالعات گردشگری و میراث فرهنگی  در محور جاده ابریشم برگزیدند.

این گزارش حاکی است، “آکیرا اوهارا” کارشناس ارشد میراث فرهنگی و گردشگری “جایکا” طی سفر دوم خود به تبریز، در گفت و گویی، با بیان اینکه تبریز همواره دروازه ای میان اروپا و آسیای شرقی بوده است، اظهار کرد: شهر تبریز از گذشته های دور تاکنون به عنوان دروازه بین اروپا و آسیای شرقی بوده است و همچنین به دلیل دارا بودن آثار ثبتی در فهرست جهانی یونسکو همچون بازار تبریز، ظرفیت بالایی برای توسعه گردشگری تاریخی و فرهنگی دارد.

وی افزود: ظرفیتها و زیرساخت های بالای گردشگری در سطح استان از جمله وجود روستاهای هدف گردشگری مانند  روستای صخره ای کندوان، تنوع ظرفیت های اکوتوریسمی، دارا بودن پتانسیل در حوزه گردشگری سلامت و وجود برندهای مطرح همچون فرش تبریز از جمله عوامل موثری است که در این انتخاب در نظر گرفته شده است.

اوهارا با بیان اینکه  تبریز از گذشته های دور تا به امروز پلی میان تبادل فرهنگ، افکار و همچنین داد و ستد اقلام اقتصادی اروپا و ایران بوده و نقش مهمی را در ارتقاء فرهنگ و همچنین رونق بازار کشور داشته، ادامه داد: تبریزصرفا یک شهر نیست بلکه عضو تاثیرگذار کوریدور های جاده ابریشم و ورودی اروپا به شمار میرود از این رو باید به شایستگی مورد معرفی قرار گیرد.

کارشناس ارشد میراث فرهنگی و گردشگری جایکا، تاکید کرد: آژانس همکاری های بین المللی جایکا یکی از اهداف مهم آن برقراری ارتباط و اجرای پروژه های مشترک فرهنگی، گردشگری و تاریخی است، اکنون با توجه به موقعیت استثنایی تبریز در منطقه شمال غرب ایران، این فرصت فراهم شده تا بتوانیم پس از کسب رای قطعی از سوی دولت ژاپن برای آغاز پروژه های مشترک بین ژاپن و تبریز، بتوانیم تبریز را  آنطور که  شایسته آن است معرفی و از ظرفیت های ناب آن در حوزه گردشگری و میراث فرهنگی برای اعتلای فرهنگ این مرز و بوم در سراسر جهان بهره ببریم.

اوهارا با انتقاد از اینکه، متاسفانه تبریز با توجه به پیشینه تاریخی اصیل خود در کنار شهرهای مانند شیراز و اصفهان، در کشور ژاپن، شناخته شده نیست، اذعان داشت: متاسفانه باید اعتراف کنم که ژاپن تبریز را نمی شناسد، بسیار متعجبم از اینکه چرا تبریز با چنین پیشینه ی فاخر در ژاپن ناشناخته مانده و شهرهای دیگر به عنوان معرفی نامه ایران، مطرح شده است، لذا امیدوارم با آغاز پروژه مطالعات گردشگری و میراث فرهنگی در محور جاده ابریشم، جایکا بتواند تبریز کهن را آنطور که شایسته آن است در ژاپن و همچنین جای جای جهان، معرفی کند، جایکا بر این رسالت خود افتخار می کند.

 

دست بافته های شاهسونی امضایی بر اصالت هنر آذربایجان

از گذرگاه جاده ابریشم در سده‌های گذشته نه تنها جهت انتقال امتعه و کالا استفاده می‌شد، بلکه از ‌این راه اصلی فرهنگ‌ها، معارف، آداب و رسوم، اعتقادات، موسیقی‌ها، رقص‌ها نیز انتقال می‌یافت. تبریز، معروف‌ترین و مهم‌ترین‌ایستگاه و قرارگاه و محل تلاقی فرهنگ‌ها به حساب می‌آمد و در واقع مرکز تبادل فرهنگ بود و در مبادلات اجتماعی و اقتصادی نقش مهمی‌داشت. اهمیت ‌این جاده در آن است که صنعت ابریشم در تبریز و اطراف آن، اسکو، اهر، نخجوان، گنجه، بیلقان، دربند، شکی، شیروان را گسترش داد و هر یک از‌ این مناطق را به مرکز ابریشم بافی تبدیل کرد.

استفاده از ابریشم، این تارهای ظریف و هنری در دست هنرمندان تبریزی در حوزه فرش، جاجیم، ورنی و سوماک بافی، قطعا یکی از مستندات اصیل در تاریخ ایران به شمار می آید، از دیرباز بسیاری از هنرمندان تبریزی با استفاده از تارهای ابریشمی در هنر دستان خود توانستند مهر اصالت را بر گنجینه هنری آذربایجان حک کنند.

این گزارش حاکی است، “آکیرا اوهارا” کارشناس ارشد میراث فرهنگی و گردشگری جایکا، طی سفر خود به تبریز، روز جمعه از کارگاه دست بافته های هنرمند فاخر تبریزی “حمید دواتی کاظم نیا”، بازدید کرد و به تماشای آثار بی بدیل و ماندگار وی نشست.

“حمید دواتی کاظم نیا” برای اولین بار بعد از عهد صفوی ، چشم هنر دوستان فرش دستباف را به وجود فرش پولنزی روشن ساخت، وی با ایجاد کارگاه در منطقه مغان احیا بسیاری از سبک ها و شیوه های فراموش شده یا رو به فراموشی دربافته های روستایی و عشایری منطقه آذربایجان، سنت فراموش شده جاجیم بافی و سوماک بافی ، با پشم های دستچین و دست ریس، در مواردی نیز با ابریشم ناب و رنگرزی شده با رنگزاهای طبیعی را محقق ساخت و در طول ۳۰ سال فعالیت مصرانه خود موفق به تولیدمحصولاتی ناب و منحصر بفرد شد.

این هنرمند برجسته استان آذربایجان شرقی در گفت و گو با “آکیرا اوهارا” با اشاره بر اینکه هنر های دست بافت ریشه در سابقه اجدادیش دارد، گفت: فعاليت در زمينه فرش، گليم و سوماک در خانواده ام موروثي بوده و از ۸۰ سال گذشته اجدادم در صادرات فرش فعاليت مي كردند كه من نيز از ۳۲ سال گذشته و پس از پايان تحصيلات دانشگاهي، وارد عرصه صادرات فرش و گليم شدم و ۱۵ سال است كه به طور جدي به توليد، طراحي و صادرات سوماک  مي پردازم.

کاظم نیا سوماک را شاخص ترین صنعت دستی عشایر آذربایجان شرقی دانست و افزود: با توجه به تاریخچه ۴۷۰۰ ساله هنر دست بافت ، از اولین بافت های بشر جاجیم بود که نوعی پیچ و بافت است که با الیاف گیاهی و ساقه علف ها بافته می شد بعدها با پشم بافته شد و به تدریج با توجه به نیاز بشر تبدیل به هنر شد و بشر با خلق نقش و نگارهای مختلف و تبدیل آن به سوماک بر زیبایی آن افزود.

وی با اشاره به تفاوت سوماک با جاجیم گفت: بشر که به دلیل ایجا نقش و نگار بعد از جاجیم سوماک را بافته است، علاوه بر تار و پود با خامه ابرایشم ( پشم گوسفند زنده) با پیچ بافت در واقع نقش و نگار های زیبا ایجاد می کرد، پیچی که  با گذراندن پود اصلی از تار و پیچش نخ به دور نخ های تار شکل گرفته و نقش می پذیرد.

این هنرمند برجسته آذربایجان شرقی از علت ورود خود به این رشته هنری و ادامه فعالیتش در این زمینه گفت: علت دنبال کردن این هنر مهجور بودن آن بود و زمانی که با این هنر آشنا شدم تقریبا در بی نشانی و فراموشی فرو رفته بود و از روزگار اوج روزهای آغازین خود فاصله بسیاری داشت که پس از هفت سال انجام تحقیقات و بررسی ظرفیت‌های این صنعت و هنر دستی به صورت جدی وارد این عرصه شدم.

وی ادامه داد: در ابتدا این هنر در خارج از این مرزها ناشناخته بود و غربی‌ها با این هنر آنچنان و آشنایی نداشتند و استفاده های درست نمی کردند تا اینکه تمام توان خود را جهت آشنایی بیشتر دنیا با هنرهای اصیل ایرانی صرف صادرات و تحقیقات  آن کردم.

کاظم نیا با اشاره به اهمیت هنر اصیل ایرانی تصریح می‌کند: حفظ، نگهداری و معرفی یک اثر هنری و صنایع دستی بومی نیازمند حمایت‌هایی از سوی سازمان‌های ذیربط می باشد که هر چند در سالهای اخیر اقداماتی صورت گرفته ولی اگر غفلت شود این هنر نیز همانند برخی هنر های سنتی و اصیل ما از بین خواهد رفت.

حمید دواتی کاظم نیا با بیان اینکه با توجه به نوع بافت سوماک که بدون نقشه و دارای اصالت خاص در نقوش است بیم کمرنگ شدن اصالت آن می‌رود،خاطر نشان کرد: هر چند بنده به دلیل علاقه فراوان  در کارگاه های آموزشی و در حال حاظر کارگاه آموزشی خودم شاگردان بسیاری  را در این زمینه تربیت کرده ام و برخی از این افراد در حال حاضر جزو هنرمندان خوب استان هستند، ولی ایجاد دوره های آموزشی مختلف، برگزاری نمایشگاه های داخلی و خارجی جهت معرفی هنر سوماک و سایر هنرهای دست بافت، حمایت از هنرمندان و ایجاد کارگاه های تحقیقاتی جهت کسب اطلاعات بیشتر، از جمله اقدامات لازم و موثر جهت حمایت و حفظ  هنر های دست بافت عشایر و توسعه آن در کشور باشد که در کنار ارائه هنر اصیل ایران می تواند به عنوان یکی از محصولات قابل سرمایه گذاری مهم برای صادرات تبدیل شود.

“آکیرا اوهارا” کارشناس ارشد میراث فرهنگی و گردشگری جایکا پس از بازدید از دفتر مرکزی و کارگاه دست بافت های “حمید دواتی کاظم نیا”، وجود هنر بی بدیل این هنرمند آذربایجانی را نه تنها سرمایه ملی، بلکه سرمایه ای جهانی دانست و گفت: هنر جاجیم و سوماک بافی آذربایجان را بی شک می توان از بهترین گنجینه های هنری ایران دانست که در منطقه قره داغ و به دست عشایر شاهسوند آذربایجان خلق شده و اینک برای تداوم آن به دست هنرمندان تبریزی ادامه دارد، بسیار خرسندم که در این سفر با هنرمندی آشنا شدم که در تلاش بقا بخشی به هنری فراموش شده است و برای گسترش و توسعه این حوزه فعالیت هایی فرامرزی انجام داده است.

وی طی بازدید از این کارگاه و بررسی سوماک های بافته شده توسط هنرمند تبریزی، استفاده از طرح، رنگ و مواد اولیه طبیعی و کاملا بومی را ویژگی اصلی این هنر بی نظیر آذربایجانی دانست و گفت: طرح های نگاشته شده ای که تنها تراوش شده از ذهن هنرمند و به دور از هرگونه برنامه های طراحی است، تار به تار ابریشم و پشمی که به دستان زنان هنرور ریسیده شده و رنگ هایی که تنها با گیاهان پر طراوت آذربایجان رنگرزی شده ، همه این ها امضایی اصیل بر هنر این مرز و بوم است که خبر از بی همتایی آذربایجان در جهان و نشانی معتبر بر انتخاب این خطه به عنوان مرکز مطالعات گردشگری و میراث فرهنگی، می دهد.

اوهارا معرفی هنر دستباف جاجیم و سوماک را در کنار فرش اصیل تبریز، از اولویت های برنامه این آژانس بین المللی در ماه های آتی عنوان کرد و گفت: آژانس بین المللی جایکا در طول برنامه های خود براساس مطالعه بر میراث فرهنگی و ظرفیت های گردشگری آذربایجان و استان های همجوار، قطعا معرفی این هنر بی بدیل را در اولویت های خود قرار خواهد داد.

 

بازار تبریز، گذری از گذشته تا به امروز

این گزارش حاکی است، کارشناس ارشد میراث فرهنگی و گردشگری آژانس بین المللی جایکا درطول سفر خود، از بازار تاریخی تبریز که در مسیر تاریخی و جهانی جاده ابریشم قرار گرفته است بازدید کرد و گفت: این میراث ماندگار را می توان سندی موثق بر جامعیت و علمیت تبریز در طول تاریخ دانست.

آکیرا اوهارا طی بازدید خود از بازار تاریخی تبریز، معماری و تنوع در اقلام موجود در این بازار را که در طول تاریخ منبع اصلی تامین مایحتاج زندگی و حتی صنعت منطقه بوده است، از بارزترین شاخص های این گذرگاه تاریخی و جهانی دانست.

گفتنی است، گروه کارشناسان میراث فرهنگی و گردشگری آژانس همکاری  بین المللی “جایکا” پس از اتمام سفر خود به تبریز، به ژاپن بازگشتند تا آخرین اقدامات لازم را جهت ثبت تبریز به عنوان مرکز مطالعات گردشگری و میراث فرهنگی از سوی دولت ژاپن، انجام دهند.

گزارش: نویده رئوف فرد

[ad_2]