غفلت شهروندان و گردشگران از قدمت کهن مسجد کبود تبریز/ پژوهشگران و تاریخ‌‌نویسان در وصف «گوی مچید» چه گفته‌‌اند؟

بزرگنمایی تصویر

تبریز ما: شاید اگر مسجد کبود در شهری همچون اصفهان و یا کشورهایی که به ظرفیت‌‌هایشان بهاء می‌‌دهند قرار داشت، زیبایی‌‌های آن را برای جذب گردشگر در بوق و کرنا می‌کردند.

مسجد کبود خرقه ای است هزار گون به ارث مانده از گذشتگان که نشانگر شاهکاری معماری جهان اسلام می‌‌باشد که این امر را می‌‌توان در کاشی کاری‌‌ها و منبت کاری‌‌های زیبای آن دید. بنایی زیبا که دیدگان هر بیننده‌‌ای را به وجد می‌‌آورد و گردشگران با مشاهده این همه زیبایی شگفت زده می‌‌شوند.
باید گفت که مسجد کبود تبریز به‌‌حق لقب فیروزه جهان اسلام را یدک می‌‌کشد و با آنکه چیز زیادی از زیبایی‌‌های پیشینش نمانده ولی وقتی که وارد مسجد می‌شویم فضای معنوی و ملکوتی احاطه‌‌مان می‌کند و تحت تاثیر مکان قرار می‌‌گیریم.
همانطور که از نامش پیداست، این عمارت تماما با کاشی‌های لاجوردی و فیروزه فام پوشیده شده است. کاشی‌هایی از جنس دریا و آسمان؛ این بنا با نام‌های مختلف از جمله گوی مسجد، مسجد شاه ­جهان، عمارت و مسجد مظفریه معروف و مشهور بوده است و بازدید از آن دنیای تازه‌‌ای از هنر و معماری اسلامی را به روی همه باز می‌‌کند.
مسجد تاریخی تبریز مربوط به دوران حکمرانی قراقویونلوها در قرن نهم هجری است. بنابه کتیبه سردرب، این مکان در تاریخ ۸۷۰ هجری قمری ساختش به پایان رسیده ولی احتمالا این تاریخ اتمام کاشی کاری‌‌هایش است و چندین سال قبل ساخت این مسجد شروع شده است. همچنین به استناد کتیبه‌ی مذکور زلزله سال ۱۱۵۸ شمسی (۱۷۸۰ میلادی) آسیب فراوانی به مسجد وارد کرد و در اثر آن گنبدهای مسجد فرو ریخت تعمیرات و دوباره سازی مسجد به منظور حفاظت بخش‌‌های باقیمانده شامل طاق‌‌ها و پایه‌‌ها از سال ۱۳۱۸ شروع شده و دوباره سازی گنبدهای رفیع آن از سال ۱۳۵۴ توسط دفتر حفاظت آثار باستانی و به اهتمام زنده یاد استاد رضا معماران بنام هنرمند آذربایجانی به اتمام رسیده است.

شاهکارهای معماری مسجد برای گردشگران از زیبایی منحصر به فردی برخوردار است. از هنرمندی‌‌های چشم نواز این مسجد قسمتی از سقف است که طلا و لاجورد با یکدیگر کار شده و در نوع خود بی‌‌نظیر می‌‌باشد. در داخل مسجد قسمت شبستان کوچک سردابی است که در آن جای دو قبر است که احتمال می‌دهند از آن جهانشاه و همسرش باشد زیرا در روایات تاریخی آمده که جنازه جهانشاه پس از کشته شدن به این مسجد منتقل و دفن شده است؛ گرچه این گورها در حال حاضر خالی هستند.
گنبد عظیم مسجد یکی از بزرگترین ساخته‌های آجری معماران دوره ایلخانی به شمار می‌آید. کاشی‌‌هایی زیبا و چشم نواز که در دورا دور مسجد با هنرمندی خاصی نصب شده که بر روی آنها سوره فتح نگاشته شده و منظره‌‌ای بی‌‌نظیر را برای این بنا به ارمغان آورده است.
این مسجد گلدسته ندارد، احتمالا محل دو گلدسته مسجد در انتهای دو دیوار جلویی بوده است. مسجد کبود تبریز در سال ۱۳۱۰ ه.ش با شماره ۱۶۹ به ثبت ملی رسید و جزو مکان‌‌های تاریخی ملی به شمار می‌رود.
سیروس برادران شکوهی استاد دوره‌های تاریخ ایران در گروه تاریخ دانشگاه تبریز در این باره می‌‌گوید: عظمت و زیبایی مسجد تاریخی کبود به قدری است که جهانگردان و سیاحانی نظیر شاردن فرانسوی، کاتب چلپی، تاوارنیه، مادام دیو لافوا، دکتر فوریه، نادر میرزا، گروته و غیره، در ۶۰۰ سال گذشته به بازدید از این مسجد پرداخته‌اند و از مجد، عظمت و شکوه این بنای عظیم سخن گفته‌اند.
استاد سید جمال ترابی طباطبایی، پژوهشگر معاصر درباره این مسجد تاریخی می‌‌نویسد: در اکثر منابع و سفرنامه‌‌ها، مدت ساخت مسجد کبود  را ۳۰ سال دانسته‌‌اند.
وی می‌‌افزاید: در ساخت بنای عظیم مسجد کبود از مهندسان متعددی استفاده شده است و معماری بنایی با آن عظمت، شبستان گنبدوار و حجرات جانبی، خبر از آگاهی سازندگان آن به علوم مختلف از جمله هندسه و ریاضی می‌‌دهد.

استاد حسین نخجوانی از محققان تاریخ کهن آذربایجان نیز معتقد است: طرح‌‌ها، نقوش و کتیبه‌‌های مسجد تاریخی کبود تبریز واقعا بی‌‌نظیر است و در دو طرف ورودی مسجد ظریف‌‌ترین و پرکارترین نوع کاشی معرق عالم وجود دارد که تا به حال نظیرش را سراغ ندیده‌‌اند و شرح آن خالی از اشکال نیست چون عرض خطوط سفید گل‌‌ها از دو میلی متر تا  ۳ میلی متر تغییر می‌‌کند  و در قسمت وسط کلام، قال الله تعالی در متن آبی و به خط کوفی تزئین سفید رنگ میان پر مشکی در قسمت پایین در متن آبی و طلایی با ظریف ترین گل‌‌های سفید و لچک مشکی با  همان ظرافت،  معرق کاری شده‌‌اند.
مرتضی آبدار، مدیرکل میراث فرهنگی آذربایجان‌‌شرقی طی گفت‌‌وگویی با آناج با اشاره به زیبایی‌‌های بی‌‌نظیر مساجد و بقاع متبرکه استان و به ویژه مسجد کبود که در داخل پرونده بازار تاریخی تبریز به ثبت جهانی نیز رسیده است، ابراز می‌‌کند که تصاویر منتشر شده از حضور و بازدید توام با ادب و احترام و گردشگران در این اماکن در فضای مجازی به خودی خود گویای ارزش و جذابیت این اماکن برای گردشگران است.
وی تاکید می‌‌کند: عزم اداره کل میراث فرهنگی استان در مرمت و احیای مساجد تاریخی به خودی خود نشانگر اهمیت بالای آن است به طوریکه در حدود یک دهه گذشته بالغ بر یکصد مسجد تاریخی توسط اداره کل مرمت و برای بهره برداری شایسته‌‌تر تقدیم مردم متدین و شریف استان شده است.
در کنار همه این‌ها باید توجه بیشتری به این بنای زیبا و باشکوه شود تا دچار نکسان و یا تخریب نشود. این فیروزه جهان اسلام می‌تواند در تبریز ۲۰۱۸ ازجاذبه‌‌های گردشگری زیبای تبریز باشد و دید چشم بازدیدکنندگان را مبهوت کاشی کاری‌‌ها و معماری‌‌های عالی خود کند./ آناج

[ad_2]