سه شنبه, ۶ آذر ۱۴۰۳ /
سفر به قلب تاریخ پنهان در دل آذربایجان/ «زنوزق» ؛ دهکده دکترا و فوق لیسانس‌ها ، کتایون حمیدی/ روستایی ناشناخته و گمنام در آذربایجان‌شرقی وجود دارد که به ماسوله آذربایجان معروف است. منطقه‌ای با طبیعت بکر و خوش آب و هوا که از دل تاریخ سر برآورده است. با اینکه در نزدیکی شهر تبریز قرار […]
سفر به قلب تاریخ پنهان در دل آذربایجان/ «زنوزق» ؛ دهکده دکترا و فوق لیسانس‌ها
، کتایون حمیدی/ روستایی ناشناخته و گمنام در آذربایجان‌شرقی وجود دارد که به ماسوله آذربایجان معروف است. منطقه‌ای با طبیعت بکر و خوش آب و هوا که از دل تاریخ سر برآورده است. با اینکه در نزدیکی شهر تبریز قرار دارد اما هنوز برای گردشگران داخلی و به ویژه مردم آذربایجان ناشناخته و مهجور مانده و در بسته سفر گردشگران قرار نگرفته است. بزرگترین روستای پلکانی ایران وارد روستای زنوزق که می‌شوم، طبیعت بکر و منازل پلکانی توجهم را جلب خود می‌کند، روستایی که بین خود اهالی به «زنوزاغا» معروف است. خانه‌های این روستا معماری زیبایی دارد و حیاط هر خانه پشت بام خانه دیگر است. از کوچه پس کوچه‌های زنوزق رد می‌شوم، پله به پله بالاتر می‌روم و با زنانی که در پوششان از لباس‌های سنتی رنگارنگ و شاد استفاده می‌کنند، روبه‌رو می‌شوم. آبی، سبز، نارنجی و گاه قرمز عمده‌ترین رنگی است که در لباس زنان این روستا به چشم می‌خورد. زنانی سختکوش و خندان. معابر و خانه‌های رنگی این روستا، هویت تاریخی خود را همچنان حفظ کرده‌اند. در این روستا خانه‌هایی دیده می‌شوند که مربوط به دوره‌های صفوی است. هر چند برخی کارشناسان معتقدند که این روستا متعلق به دوره ایلخانان است اما سنگ نوشته‌هایی در قبرستان این روستا وجود دارد که به نظر می‌رسد تاریخ روستا[با توجه به اینکه مطالعات باستان‌شناسی روی آن انجام نشده است] به دورانی پیش از ایلخانان برسد. آب زلالی در ورودی روستا جاری است و نسیم خنکی صورت هر رهگذری را کنارش نوازش می‌دهد. سنگ‌فرش روستا نشان از اصالت این روستا دارد؛ قدم‌هایم را آهسته بر می‌دارم تا زیبایی‌های روستا را از دست ندهم. هر چقدر که جلو می‌روم به ارتفاع زیر پاهایم افزوده می‌شود. صدای شُر شُر آب میان صدای پرندگان، طنین زیبای موسیقی طبیعت را می‌نوازد. از پشت پنجره‌های یک شکل و اندازه و رنگی روستا می‌توان کودکانی را در حین بازی با کمترین امکانات دید؛ یا مادری که نوزادی را با چادر رنگی به پشت خود بسته و گوسفندان را به داخل طویله هدایت می‌کند. صنعت نخست مردم این روستا تولیدات محصولات سردرختی مانند سیب، زردآلو و گردو است. بهشت ِ پنهان در قلب آذربایجان اگر در تابستان به این روستا بروید روی اغلب پشت بام و حیاط خانه‌ها می‌توانید طبق‌های چوبی را ببینید که برگه های زردآلو در حال خشک شدن هستند. روستایی که به درختان عظیم سپیدار ختم شده و به وسیله همین پوشش سبز و بلند از دیگر جاذبه‌های منحصر به فرد منطقه جدا شده است. رمه‌های گوسفند نیز در گوشه و کنار دشت‌های اطراف روستا دیده می‌شوند که برای مردم این روستا به منزله ثروتی عظیم محسوب می‌شوند. از یکی از کوچه سر بالایی روستا به داخل می‌روم. کوچه‌ها و خانه‌های این روستا به طرز عجیبی هویت تاریخی خود را حفظ کرده است. شاید اگر هر گردشگری تنها چند قدم در این کوچه‌ها بردارد و چهره سوخته زنان و کودکان را کنار دیوارهای کاهگلی ببیند زمان و تاریخ را فراموش کند. کمتر چهره‌ای در این روستا را بدون خنده می‌توان دید؛ با اینکه از لحاظ اقتصادی مردمان مرفهی نیستند، اما طبیعت و زلالی آن، چنان صفایی به مردمان روستا داده است که در قرن ۲۱ کمی غیرعادی به نظر می‌رسد. روستایی ناشناخته در قلب آذربایجان هر چقدر که جلوتر می‌روم بر زیبایی روستا افزوده می‌شود؛ به هر گوشه‌ای که می‌نگرم گویی که تاریخ با من حرف می‌زند؛ سفر به زنوزق یعنی سفر به قلب تاریخ؛ اصلاً باید در زنوزق زندگی کرد، نقاشی کرد و فیلم ساخت و شعر گفت. اینجا پای سفر می‌خواهد برای کشف تمام این زیبایی‌ها، مجالی برای گم شدن در دل طبیعتی که هر گوشه‌اش در رقابت با دیگری می‌خواهد زیبایی و خاص بودن خود را به رخ بکشد. به آخرین حیاط روستا در بلندترین نقطه که می‌رسم، چشم‌اندازی بسیار رویایی دارد، با اینکه توپوگرافی منطقه کوهستانی است، اما تا چشم کار می‌کند افق پیداست؛ افقی که فقط در تابلوهای نقاشی می‌توان آن را یافت. قدمت روستای زنوزق به دوران ایلخانیان و میترائیسم دهیار جوان این روستا که دانشجوی دکترای برنامه‌ریزی روستایی است، می گوید: وقتی دروس تئوری در مورد روستا را می‌خواندم همیشه به این فکر می‌کردم که آیا این تئوری‌ها را می‌توان در عمل و در روستای محل سکونتم نیز اجرا کرد؟ توحید پروری ادامه می‌دهد: طبق استناد به تحقیقات و تفاسیر انجام گرفته روی زنوزق، قدمت روستای زنوزق به دوران ایلخانیان و میترائیسم نسبت داده می‌شود. به گفته دهیار روستا، جمعیت زنوزق حدوداً ۳۵۶ خانوار و هزار و ۱۰۰ نفر است. پروری می‌گوید: متاسفانه جمعیت روستا نسبت به ۲۰ سال گذشته یک سوم کاهش یافته است ولی به علت داشتن جمعیت متغییر، جمعیت آن در اواخر هفته به ۲ برابر افزایش می‌یابد. او اضافه می کند: بافت جمعیتی این روستا سالخورده است و به علت مشکلات اشتغال و اقتصادی وقتی به خواستگاری دختری از این روستا بروند اولین شرط این است که حتماً در شهر زندگی کنیم. روستایی که بچه‌هایش دکترا و فوق لیسانس دارد آن‌گونه که دهیار روستای زنوزق می‌گوید، بیشترین فعالیت‌های اقتصادی در این روستا بر پایه کشاورزی، دامپروری و باغداری استوار است ولی نکته قابل توجه میزان بالای سطح سواد در بین روستاییان است. او در این خصوص می‌گوید: اگر درِ هر خانه‌ای از این روستا را بزنید حتما با چند فوق لیسانس و دکترا روبرو خواهید شد. البته دهیار روستای زنوزق از کمبود اقدامات در حوزه گردشگری در این روستا هم گلایه می‌کند: فقط یک واحد اقامتگاه بوم‌گردی که از یک سال پیش به بهره برداری رسیده است، دیگر کار خاصی انجام نگرفته است. چندین دوره آموزشی گردشگران نیز توسط میراث فرهنگی برگزار شد ولی متاسفانه در روستای ما گردشگری و دید تجاری به آن رواج پیدا نکرده است چراکه اگر یک توریست به روستای ما بیاید، اهالی روستا آب و ماست و شیر و نان دادن به آن گردشگر را در قبال گرفتن مبلغ پول عیب می‌دانند. مدیرکل بنیاد مسکن آذربایجان‌شرقی نیز در این بازدید، روستای زنوزق را جزو روستاهایی با بافت ارزشمند معرفی می‌کند. او می‌گوید: طرح روستاهای بافت ارزشمند با هدف ایجاد بستر گردشگری در روستاهای دارای بافت تاریخی و قدیمی استان اجرا می‌شود که زنوزق مرند، اشتبین جلفا و توتاخانه مراغه از جمله آنها است. باباپور اضافه می‌کند: در این طرح بنیاد مسکن با حفظ هویت و اصالت روستاهای دارای بافت تاریخی و قدیمی از جمله روستای زنوزق، اقدام به کف سازی و جداره سازی معابر، ایجاد پیرنشین جلوی در منازل و انجام طرح‌های معماری و بهسازی کرده است. مدیرکل بنیاد مسکن آذربایجان شرقی با اشاره به اینکه مطالعات طرح روستای زنوزق در سال ۸۲ شروع شده است، می گوید: عملیات اجرایی آن در سال ۸۶ آغاز شده و در سال ۹۲ به اتمام رسیده است و برای مطالعات و اجرای طرح بهسازی بافت با ارزش روستای زنوزق حدود ۶ میلیارد و ۸۷۳ میلیون ریال از منابع ملی هزینه شده است. او توضیح می‌دهد: در این طرح یک هزار و ۳۴۱ متر جوب سنگی، ۶ هزار و ۳۴۴ مترمربع سنگ فرش، ۴۰۴ متر دیوار سنگی، ۷۱۴ متر رخبام، ۱۱۱ متر کانیو سنگی، یک هزار و ۱۲۴ متر ازاره سنگی، یک هزار و ۴۳۵ متر مربع کادر بندی و ۳ هزار و ۷۷۲ متر مربع سیمان کاری انجام شده است. سفر به قلب تاریخ پنهان در دل آذربایجان «زنوزق» تاریخی‌ترین و بزرگترین روستای پلکانی ایران است که در نزدیکی شهر «زنوز» قرار دارد. با اینکه روستای «زنوزق» به گواه کارشناسان دولتی و خصوصی از بالاترین ظرفیت بالقوه در مباحث گردشگری برخوردار است، اما گمنامی این روستا به واسطه عدم معرفی مناسب سبب شده است تا فعالیت‌های متمرکز برای ارتقای وضعیت این روستا در مباحث گردشگری بسیار کم رنگ و کم اثر باشد، به طوری‌که این روستا علاوه بر میزبانی گردشگری نامتمرکز حتی به جز موارد نادر مورد بازدید جدی مسوولان قرار نگرفته است. گردشگری روستایی یکی از شاخه‌های صنعت گردشگری است، که بر جاذبه‌های طبیعی، تاریخی، فرهنگی و مذهبی موجود در روستاها تاکید دارد و می‌تواند نقش مهمی در تجدید حیات روستاها، ایجاد اشتغال و درآمد برای روستاییان،حفاظت از میراث طبیعی، تاریخی، فرهنگی و مذهبی روستاها داشته باشد. آذربایجان‌شرقی از جمله استان‌های توانمند در زمینه گردشگری روستایی است. باشناخت دقیق این روستاها و برنامه‌ریزی‌های متناسب برای هر کدام از آنها می‌توان از پتانسیل‌های بالقوه گردشگری روستایی استفاده کرد. از جمله این روستاها روستای زنوزق مرند می‌باشد که از بالاترین پتانسیل بالقوه در مباحث گردشگری برخوردار است. در بررسی جاذبه های گردشگری روستای زنوزق مشخص شد که این روستا به عنوان بزرگترین روستای پلکانی ایران و دارا بودن مجموعه عوامل طبیعی و تاریخی می‌تواند به عنوان ممتازترین روستاها در مباحث فرهنگی و گردشگری مطرح شود. انتهای پیام/۶۰۰۲۷
