شنبه, ۱ شهریور ۱۴۰۴ /
با کاروان آئین حسینی(۱) / گلدی گئنه ماه عزا یا حسین بیرق عزای حسینی(ع) در گوشه‌گوشه شهر رسیدن ماه محرم را به دل‌داگان کاروان کربلا نوید می‌دهد. عزای حسینی(ع) در تبریز و آذربایجان از دیرباز تا کنون با آئیین‌های مختلفی همراه بوده‌است. مردم حسینی این دیار، اعتقاد ویژه‌ای به تک‌تک رسوم ماه‌های محرم و صفر […]
با کاروان آئین حسینی(۱) / گلدی گئنه ماه عزا یا حسین
بیرق عزای حسینی(ع) در گوشه‌گوشه شهر رسیدن ماه محرم را به دل‌داگان کاروان کربلا نوید می‌دهد. عزای حسینی(ع) در تبریز و آذربایجان از دیرباز تا کنون با آئیین‌های مختلفی همراه بوده‌است. مردم حسینی این دیار، اعتقاد ویژه‌ای به تک‌تک رسوم ماه‌های محرم و صفر دارند و هر سال سعی می‌کند این آیین‌ها با تمام جزئیات برگزار شود. این ایام سراسر شور و شعور در هر گوشه از این شهر با آداب و رسوم متفاوتی آغاز می‌شود. یکی از نخستین آیین‌های آغاز عزای حسینی در شهر تبریز، مراسم «اعلام عزا» است. در این مراسم عزاداران حسینی گرد هم می‌آیند و در قالب هیئت‌های عزاداری به خوانش اشعاری می‌پردازند که نشان دهنده شروع ماه محرم است. پیش از دوره قاجار تکیه‌هایی در شهر تبریز وجود داشته که اغلب آنها میزبان این مراسم بوده‌است. بعدها این مراسم در مساجد شهر برگزار شده‌است. عموما زمان برگزاری این مراسم قبل از رویت هلال ماه محرم است و با اشعاری از این دست شروع عزای حسینی اعلام می‌شود: «گلدی گئنه ماه عزا یا حسین شیعه لرین گییدی قرا یا حسین» یا «گئنه ماه محرم تازه لندی حسین یاده دوشوب غم باره لندی» یا «ارکان دین و ایمان ویران اولوب بو آی دا پیغمبر اوغلی قانه غلتان اولوب بو آی دا» هیئت‌های سه‌گانه محله‌های تاریخی شهر تبریز- یعنی هیئت‌های عرب، عجم و زنجیرزن- این مراسم را برگزار میکنند. آغاز عزای سیدالشهدا(ع) در شهرهای دیگر آذربایجان، از جمله اسکو، آذرشهر و خصوصا مراغه با مراسم «علم‌بندی» همراه است. تمام هیئت های عزاداری در مقابل مسجد جامع شهر جمع می‌شوند و علم های خود را در این مکان نصب میکنند. مراسم علم‌بندی شهرستان مراغه در بین آثار معنوی میراث فرهنگی ایران ثبت‌شده‌است و مردم این شهر هر سال با حضور پر شور خود این مراسم را پرشورتر از سال گذشته برگزار میکنند. این مراسم در شهر مراغه از روز سوم ماه محرم آغاز می‌شود و تا پایان ماه صفر ادامه دارد. هیئت‌های عزاداری معمولا در کنار این علم به برگزاری مراسمات خود می‌پردازند. از دیگر آیین‌هایی که در شهرهایی مانند اردبیل و تبریز برگزار می‌شود، مراسم «تشت‌گذاری» است. این آیین از ریشه‌دارترین رسوم عزای حسینی است که برخی مورخین قدمت آن را به دوره صفوی نیز نسبت می‌دهند. مراسم سنتی تشت‌گذاری در آخرین روزهای ماه ذی‌الحجه برگزار می‌شود و عزادارن حسینی با این مراسم آمادگی خود را جهت حضور در سوگ سیدالشهدا(ع) نشان می‌دهند. این مراسم در گذشته با قرار دادن یک تشت پر آب در فضایی باز مثلا در مقابل مساجد جامع و عزاداری حول محور آن برگزار می‌شد و مردم با دست زدن به این آب، تبرک می‌جستند. آیین‌های مختلفی در مراسم تشت‌گذاری برگزار می‌شده که بسیاری از آنها هنوز هم در شهرهای مختلف آذربایجان اجرا می‌شود. مثلا در برخی از مناطق نوجوانان کم سن و سال پیاله‌های کوچکی را از این آب پر میکنند و «العطش» می‌گویند. این تشت پر از آب می‌تواند نمادی از رود فرات، یا مشک سقای کربلا و یا ماجرای تقسیم آب امام حسین(ع) با سپاهیان حر بن یزید ریاحی باشد. ******************** نگارنده: لیلا حسین نیا ****************** انتهای پیام/۶۰۰۰۲
