با کاروان آئین حسینی(۴)/«کریم آقا صافی» سلسله‌دار نوحه‌های پرشور
، شب سوم ماه محرم در تبریز از راه می‌رسد و دوستداران خاندان عصمت و طهارت بر اساس سنت کهن عزای تبریز، این شب را به ذکر مصیبت حضرت علی اکبر(ع) اختصاص می‌دهند. از جمله شاعرانی که بهترین نوحه‌ها را در ذکر رشادت و شهادت حضرت علی اکبر(ع) سروده‌است می‌توان به «کریم آقا صافی تبریزی» اشاره کرد. صافی از جمله چهره‌های منحصر به فرد در ادبیات نوحه است که تحول فکری و اخلاقی زندگی‌اش نقل محافل حسینی است. تاریخ دقیق تولد صافی تبریزی مشخص نیست اما در خاندانی اصیل و ثروتمند مشهور به «جعفر دایی» به دنیا آمده‌بود. در ابتدای جوانی طبع گیرایی در سرودن اشعار عاشقانه داشت و از همان چند غزل باقی‌مانده و منشترنشده از جوانی او می‌توان طبع توانای شاعری‌اش را دریافت. نقل است که مسیر زندگی صافی با دیدن رویایی تغییر کرد. روایت‌های عموم مردم از این رویا متفاوت و متعدد است اما روایت غالب این است که «کریم آقا» در خواب، حضرت صدیقه طاهره(س) را می‌بیند و از طرف ایشان به مدیحه‌سرایی درگاه اباعبدالله رهنمون میشود. اما این خواب در حقیقت چه بوده و چگونه کریم آقا را منقلب کرده؛ هرچه که باشد حاصل آن ظهور شاعری در ادبیات آیینی است که قدرت خیره‌کننده‌ای در بیان عواطف و احساسات و تاثیرگذاری بر مخاطبان نوحه است. پیرغلامان دربار حضرت سیدالشهدا(ع) معتقدند دلیل تاثیرگذاری اشعار او همین توبه صادقانه و عارفانه است. خصلت اساسی اشعار صافی تبریزی بُعد موسیقایی آن است. او در کنار مراتب اخلاقی و ارادت به آستان اهل بیت(ع)، به علم موسیقی اشراف داشته و همین ذهن خلاق و موسیقایی توانسته قدرتی به نوحه‌های او بدهد که اغلب ذکر لب مردم تبریز باشند: سو مشکیمی بؤ قوم ادیب بهانه قارداش خدنگ ظلمه اولموشام نشانه قارداش… خصلت مهم صافی تبریزی، توانایی او در تهییج مردم بوده‌است. روایت‌ها، سینه‌به‌سینه نقل شده‌است. در اوج خفقان حکومت رضا شاهی که عزاداری بر حضرت امام حسین(ع) ممنوع شده‌بود، کریم آقا به میان مردم می‌آید و این شعر نو سروده خود را می‌خواند که: بیر گوندی بوگون ملک لر آغلار زهرا باش آجوب پیمبر آغلار این شعر تاثیر عمیقی بر مردم می‌گذارد و دریای خفته شور حسینی را به تلاطم واداشت، تا سکوت فرمایشی روز عاشورا را شکسته شود. اکنون که بیش از هشتاد سال از آن روز می‌گذرد هنوز هم بسیاری از شاهدان کهن‌سال واقعه، با بازگویی این روایت تحت تاثیر آن روز و آن حال و هوای عجیب قرار می‌گیرند. کریم صافی تبریزی به دو زبان فارسی و ترکی شعر گفته است. یکی ویژه‌ترین اشعار او شعر «خزانیه» است که وسیع‌ترین و جامع‌ترین نوحه روز عاشورا محسوب میشود. کریم آقا صافی تبریزی بالاخره در سال ۱۳۴۸ و پس عمری سر سودن به آستان حسینی دارفانی را وداع می‌گوید اما بعد از مرگ او نیز روایت‌هایی از سعادت ابدی او در سایه اهل بیت عصمت و طهارت نقل شده‌است. یکی از این این روایت‌ها مربوط به شاعر شهیر و هم‌روزگار صافی، یعنی مرحو شهاب است. او روایت می‌کند که در خواب، صافی تبریزی را دیده که در حال بسیار خوشی است. شهاب از او علت این حال را می‌پرسد و صافی پاسخ می‌دهد: «حسینه نوحه یازان آپاردی» یعنی کسی که برای امام حسین(ع) نوحه بنویسد، به توفیق ابدی نایل می‌آید. از درخشان‌ترین اشعار صافی، ذکر وداع امام حسین(ع) با حضرت علی اکبر(ع) است که از نوحه‌های رایج روز سوم محسوب میشود: ای چرخ حسنیده یوزی مهری تمام اوغول قان پرده سی او گل یوزه ابر ظلام اوغول سنسن شبیه خلقا خلقا پیمبره وار کیمده بو جلالت بو احتشام اوغول جدیم دوشردی یاده باخاندا علی سنه ای مظهر جمال رسول گرام اوغول یتجک سسون قولاقیمه آلدی قراریمی بالمره گتدی قالمادی صبر دوام اوغول حاشا که من اوغول سنه ناکام سویلیم قیلدون گوزل طریقیله تحصیل کام اوغول لب تشنه جان ویرور یتوشورسن مرامیوه کیم ایلیوب بونوعلیه اخذ مرام اوغول نگارنده: لیلا حسین نیا انتهای پیام/۶۰۰۰۱
ثبت دیدگاه