شهریار تبریز/ فیروز رضایی: خدمات درمانی نقش حیاتی در حفظ و ارتقای سلامت افراد ایفا می‌کنند. این خدمات شامل پیشگیری، تشخیص، درمان و توانبخشی هستند و به کاهش بار بیماری‌ها، افزایش طول عمر و بهبود کیفیت زندگی کمک می‌کنند. دسترسی به خدمات درمانی مناسب و باکیفیت، حق اساسی هر فرد است و یکی از شاخص‌های مهم توسعه انسانی به شمار می‌رود.
تعریف بافت فرسوده و مشکلات مرتبط با آن:
بافت فرسوده به مناطقی از شهرها اطلاق می‌شود که به دلیل فرسودگی فیزیکی ساختمان‌ها، کمبود زیرساخت‌ها (مانند آب، برق، فاضلاب، راه‌ها) و مشکلات اجتماعی (مانند فقر، جرم، تراکم جمعیت) دچار زوال شده‌اند. این مناطق معمولاً دارای خانه‌های ناایمن، کوچه‌های تنگ و تاریک، کمبود فضای سبز و امکانات رفاهی هستند. بافت‌های فرسوده اغلب با مشکلات اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی متعددی دست و پنجه نرم می‌کنند.
ارتباط بین بافت فرسوده و سلامت ساکنان:
زندگی در بافت فرسوده می‌تواند تأثیرات منفی متعددی بر سلامت جسمی و روانی ساکنان داشته باشد. شرایط نامناسب مسکن، کمبود امکانات بهداشتی، آلودگی هوا و آب، و همچنین مشکلات اجتماعی مانند فقر و بی‌کاری، همگی می‌توانند به افزایش بیماری‌ها، کاهش امید به زندگی و کاهش کیفیت زندگی منجر شوند. بنابراین، بهبود وضعیت بافت فرسوده، گامی مهم در جهت ارتقای سلامت و رفاه ساکنان این مناطق است.
بخش اول: وضعیت سلامت در بافت‌های فرسوده
شاخص‌های سلامت:
امید به زندگی: چنین به نظر می رسد معمولاً در بافت‌های فرسوده، امید به زندگی به دلیل شرایط نامناسب محیطی و اجتماعی، پایین‌تر از میانگین شهری است.
میزان مرگ و میر: نرخ مرگ و میر نوزادان، کودکان و سالمندان در این مناطق ممکن است به دلیل عدم دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی، شرایط نامناسب تغذیه و افزایش آلودگی، بیشتر باشد.
میزان بیماری‌ها: شیوع بیماری‌های عفونی (مانند بیماری‌های تنفسی، گوارشی و پوستی)، بیماری‌های مزمن (مانند دیابت، بیماری‌های قلبی-عروقی و سرطان) و مشکلات روانی در بافت‌های فرسوده ممکن است بیشتر باشد.
مشکلات بهداشتی مرتبط با بافت فرسوده:
آلودگی هوا: به دلیل وجود کارخانجات، وسایل نقلیه فرسوده، و سیستم‌های گرمایشی نامناسب، میزان آلودگی هوا در بافت‌های فرسوده اغلب بالاست که منجر به بیماری‌های تنفسی و قلبی می‌شود.
آلودگی آب: فرسودگی شبکه‌های آب و فاضلاب، نشت فاضلاب به آب‌های زیرزمینی و عدم دسترسی به آب آشامیدنی سالم، می‌تواند باعث بروز بیماری‌های منتقله از آب شود.
تراکم جمعیت: تراکم بالای جمعیت در خانه‌های کوچک و نامناسب، می‌تواند به گسترش سریع بیماری‌های عفونی کمک کند.
کیفیت نامناسب مسکن: رطوبت، کپک، و مواد سمی موجود در خانه‌های فرسوده می‌توانند باعث بروز بیماری‌های تنفسی، آلرژی و مشکلات پوستی شوند.
کمبود فضای سبز: کمبود فضای سبز و پارک‌ها، باعث کاهش فعالیت بدنی، افزایش استرس و کاهش کیفیت زندگی می‌شود.
بررسی آماری وضعیت سلامت در مناطق فرسوده تبریز:
به دلیل عدم دسترسی به آمار وضعیت سلامت در مناطق فرسوده ایران و تبریز این قسمت تحقیق کامل نشده است.
بخش دوم: دسترسی به خدمات درمانی در بافت فرسوده
موانع دسترسی به خدمات درمانی:
فاصله: دوری از مراکز درمانی، به ویژه برای ساکنان مناطق دورافتاده، سالمندان و افراد کم‌توان، یک مانع بزرگ محسوب می‌شود.
حمل و نقل: نبود وسایل حمل و نقل عمومی مناسب، هزینه‌های بالای تاکسی و مشکلات تردد در کوچه‌های تنگ و باریک، دسترسی به خدمات درمانی را دشوار می‌کند.
هزینه‌ها: هزینه‌های بالای درمان (ویزیت پزشک، دارو، آزمایش‌ها)، بیمه ناکافی و مشکلات اقتصادی ساکنان، دسترسی به خدمات درمانی را محدود می‌کند.
اطلاعات: کمبود اطلاعات در مورد خدمات درمانی موجود، نحوه دسترسی به آن‌ها و هزینه‌ها، می‌تواند دسترسی را با مشکل مواجه سازد.
کلینیک‌ها و مراکز بهداشتی: کمبود کلینیک‌های تخصصی، خانه‌های بهداشت و مراکز بهداشتی اولیه در مناطق فرسوده، دسترسی به خدمات درمانی را محدود می‌کند.
داروخانه‌ها: کمبود داروخانه‌ها و مشکلات دسترسی به داروها، می‌تواند روند درمان را مختل کند.
بیمارستان‌ها: دوری از بیمارستان‌ها و عدم وجود تخت‌های بیمارستانی کافی در این مناطق، دسترسی به خدمات درمانی اورژانسی را با مشکل مواجه می‌سازد.
تجهیزات پزشکی: کمبود تجهیزات پزشکی پیشرفته (مانند دستگاه‌های تصویربرداری، آزمایشگاه‌ها) در مراکز درمانی این مناطق، می‌تواند تشخیص و درمان بیماری‌ها را با تأخیر مواجه سازد.
در نهایت می‌توان گفت هر اندازه که بافت‌های فرسوده شهری اصلاح و بازآفرینی شود، به همان اندازه دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی و همچنین سرانه سلامت این مناطق افزایش می‌یابد. میزان توسعه سلامت در این بافت‌ها ارتباط مستقیم با اجرای طرح‌های شهری دارند.