به معماری مثل یک کالای اقتصادی نگاه می‌شود، نه یک محصول فرهنگی

بزرگنمایی تصویر

به گزارش تبریز ما، کمپین نما، رویدادی بود که طی سال‌های ۹۸ و ۹۹، به شکل یک سلسله همایش و کارگاه آموزشی، با موفقیت در مناطق ۲۲ گانه تهران برگزار گردید. پس از آن، کمپین ملی نما با هدف‌گذاری کشوری، طی مراسمی در دومین همایش و نمایشگاه نما، توسط جمعی از مدیران شهری تهران و کلانشهرها رونمایی گردید و کلانشهر تبریز به عنوان اولین مقصد آن در سال ۱۴۰۰ در برگزیده شد.
به مناسبت این رویداد که در تاریخ ۳ و ۴ شهریور ۱۴۰۰ در تبریز برگزار می‌شود گفت‌وگویی داشتیم با هانیه عباس‌زاده، کارشناس شهرسازی و کمیته نمای معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تبریز که حاصل آن پیش روی شماست:
اگرچه نما، جدا از معماری ساختمان نیست، اما به دلیل تاثیر چشمگیری که بر منظر و سیمای شهری دارد، چند سال است که بیشتر مورد توجه مدیران شهری قرار گرفته است، شما اهمیت این امر را چگونه می‌بینید؟
نما و بدنه‌های شهری یکی از اجزای تشکیل دهنده فضاهای شهری هست که به هیچ عنوان نمی توان نادیده گرفت. اگرچه تصور عامه این است که نما پدیده ای سلیقه‌ای‌ست، اما در واقع، نما از یکسری اصول و قواعد جامع تبعیت می‌کند.
یکی از بخش‌هایی که در آن، هویت و فرهنگ معماری ما می‌تواند فرصت بروز داشته باشد و خودش را به نمایش بگذارد همین نماست. اما متاسفانه امروزه به معماری بیشتر مثل یک کالای اقتصادی نگاه می‌شود، نه یک محصول فرهنگی. بنابراین با یک موضوع چندبعدی روبه رو هستیم.
ما تا ادبیات “طراحی شهری” را وارد بحث طراحی نکنیم در موضوع نما درجا می زنیم و به پیش نمی رویم؛ مگر زمانی که هنگام طراحی نمای ساختمان، بستر و زمینه آن را هم ببینیم، همجواری‌ها را هم مورد توجه قرار دهیم و… . متاسفانه خیلی از طراحان به شدت علاقه دارند که متفاوت‌ترین و خاص‌ترین نماها را طراحی کنند و به اصطلاح، طرح نمای‌شان مثل گیلاس روی کیک باشد! که این موضوع عل‌ الخصوص در کاربری مسکونی که بیشترین کاربری را در شهرها دارد لزوماً صحیح و اصولی نیست.
یکی از چالش‌های کسانی که دغدغه نما را دارند این است که مردم را به این درک برسانیم که اگرچه این نمای چسبیده به ساختمان شما، تحت مالکیت شماست؛ ولی همین یک نما هم در شکل‌گیری منظر شهری بسیار موثر است و لازم است که شما به عنوان یک شهروند، یکسری ضوابط و قوانین را رعایت کنید، چرا که زندگی شهری این امر را ایجاب می‌کند. منظر شهریِ مطلوب، حق همه مردم است.
اگر ممکن است مختصری در مورد تاریخچه کمیته نما در تبریز و دستاوردهای آن بفرمایید.
از قدیم‌الایام در سطح ملی ضوابطی بصورت پراکنده در حوزه نما تصویب شده، ولی اگر بخواهیم ده سال اخیر را در نظر بگیریم، از سال ۹۱ که ضوابط طرح تفصیلی تبریز تصویب و ابلاغ شد، قوانین و ضوابطی بر لزوم رعایت نماسازی وجود داشته؛ در سال ۹۳ ضوابط نمای محدوده تاریخی فرهنگی تصویب شد که در دوره‌ی خودش پیشرو بود و در سال ۹۶ برای اولین بار دستورالعمل مختص نما برای کل شهر به‌جز بافت تاریخی و شهرک خاوران تدوین و تصویب شد. این ضوابط در عین حال که دست معمار را در طراحی باز گذاشته، ضوابط صلبی را دیکته نمی‌کند.
کمیته تخصصی نما و سیمای شهری تبریز نیز به استناد همین ضوابط تشکیل شد. از واحدها و ارگانهای مرتبط در این حوزه، نمایندگانی معرفی و به جلسات دعوت شدند. می‌توانم به جرات بگویم تخصصی‌ترین، متمرکزترین و فعالترین واحد در حوزه نمای تبریز، همین کمیته تخصصی نمای مستقر در معاونت شهرسازی و معماری است که طی سه سال گذشته از زمان شکل‌گیری تا به حال، حداقل ۲۵ جلسه تشکیل داده و نزدیک به ۹۰ پرونده ساختمان و یا موضوعات مرتبط با نما و منظر شهری را بررسی، کارشناسی و اعلام نظر نموده است. حساسیت‌ها در کمیته نما بیشتر پیرامون رعایت ریتم، اوزان بصری و توجه به همجواری‌هاست و نظرات اعضای کمیته نما عموما با ارائه راهکار همراه بوده است.
ما در معاونت شهرسازی و معماری با تدوین و تصویب ضوابطی که مورد نیاز بود و بازنگری‌ای که در فرآیند بررسی طرح نماها داشتیم، سعی کردیم تا طراحی، کنترل و اجرای نماها را از طریق بدنه متخصص جامعه به پیش ببریم؛ چون متاسفانه مثل اکثر شهرهای ایران، این معضل ایجاد شده بود که طراحان و معماران عملا از گردونه طراحی نماها خارج شده و طراحی نماها با نظر استادکاران و صنف سنگ‌تراشان انجام می‌شد. ما در کمیته نما به این مهم توجه داشتیم تا معماران را وارد عرصه کنیم. منظر شهری آینده تبریز از حالا پی ریزی می‌شود و انشاالله تاثیر قدم های کوچک ما در آینده نزدیک خودش را به نمایش می‌گذارد.
طی این مدت در کمیته نما با چه چالش‌هایی روبرو بوده‌اید؟
طبیعتاً ما در کمیته‌ نما با چالش‌هایی نیز روبرو بوده و هستیم. مثل بسیاری از شهرهای دیگر ایران، دست کم تا جایی که من متوجه شدم یا مصاحبه دست‌اندرکاران نمای سایر شهرها را مطالعه کردم، ما نیز با معضل نمای رومی روبروییم. مورد بعدی این است که به مردم نشان بدهیم که می‌توانند نماهای خیلی جذاب‌تر از این‌هایی که در حال اجرا هستند، داشته باشند. همچنین این مفهوم را منتقل کنیم که طراحی‌ها، می‌توانند ضمن اینکه از الگوهای بومی استفاده می‌کنند، به‌روز هم باشند.
متاسفانه موضوع نمای رومی بر روی سلیقه جمعی اثر منفی گذاشته؛ ما مردم آنچه را که زیاد می بینیم، به آن عادت کرده و آن‌ را آشنا خطاب می‌کنیم و به عنوان آنچه که دوست داریم، سلیقه خود معرفی می‌کنیم. آشفتگی‌ای که در شهرها می بینیم در حقیقت ناشی از همین آشفتگی ذهنی ماست.
جامعه‌ای که مصرف‌کننده نهایی این نوع محصول معماری است، نباید به این ساخت و سازهای کلیشه‌ای و بی‌هویت راضی شود. باید این فاصله سلیقه ای که بین افراد آموزش دیده، نظیر طراحان و معماران با مردم بوجود آمده، با استفاده از آموزش و آگاهی‌رسانی پر شود.
طراحی نما باید از مرحله طراحی پلان آغاز شود. یکی از چالش‌های ما در تبریز، اصرار سازندگان به استفاده صد در صدی از سقف مجاز احداث هست که باعث می‌شود حجم ساختمان طراحی خاصی نداشته و نما بصورت صاف و فلت شکل بگیرد که متاسفانه در ادامه سعی می‌کنند با ایجاد ضخامت های بیش از اندازه در نما حجم ایجاد بکنند.
همچنین از دیگر مسائلی که ما در کمیته نما متوجه شدیم، عدم آشنایی طراحان و سازندگان با مصالح و تکنولوژی‌های نوین در ساخت نما بوده است.
مستحضرید که تبریز در روزهای ۳ و ۴ شهریور امسال، اولین میزبان “کمپین ملی نما” خواهد بود، تاثیر چنین رویدادی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
موضوع نما و توجه به آن مبحثی است که هم مدیریتی و هم مردمی است و بدون همکاری این دو، اصطکاک زیادی به‌وجود می آید تا بتوانیم آن هماهنگی مورد نظر را در شهر ایجاد کنیم. از آن جا که عموما علاقه‌ای به قاعده و چارچوب نداریم، همه چیز در ابتدا سخت است و مقاومت وجود دارد که مطمئناً مثل بسیاری از مسائل دیگر شهری با آموزش و اطلاع‌رسانی می‌توانیم این مقاومت‌ها را کم کنیم.
برگزاری کمپین‌ها و گردهمایی‌هایی این‌چنینی، از آن جهت که با آموزش، به شناساندن این بخش مغفول مانده می‌پردازد و اینکه همگی یکجا جمع بشوند و هم افزایی اتفاق بیافتد، رویداد بسیار ارزنده‌ای است به ویژه در شهری مثل تبریز که زلزله‌خیز هم هست و اقلیم خاصی دارد.

——————–

منبع خبر: asrtabriz.com/news/130898